Historia di “De Olde Molen” na Palm Beach

Na aña 1956, gobierno di PPA e tempo ey, a aproba plannan pa construi un hotel luhoso na Palm Beach, cual lo hiba e nomber di Aruba Caribbean Hotel. Srs. Juan E. Irausquin y Oscar Henriquez a traha un rapport riba e construccion di e  hotel aki. Nan a biaha pa Miami y Puerto Rico pa busca mas informacion riba turismo, basa riba nan experiencia cu e desaroyonan di turismo. Un di nan conclusion tabata cu e beachnan aya no por competi cu esunnan di Aruba, e herment promocional cu Aruba tabatin mester pa tuma e bentaha. Pero pa Aruba por a competi cu e destinacionnan ey, mester a traha un compleho luhoso. Specialmente Juancho Irausquin, un politico y lider di e partido PPA, a ser mira como e pionero grandi di e proyecto pionero aki di Aruba su turismo. Asina tambe a cuminsa cu e construccion di e hotel cu oficialmente a habri dia 18 di juli 1959, e prome hotel di piso halto na Aruba.

 

 

 

 

 

Mester menciona tambe cu e habrimento di Basi Ruti Hotel na februari 1957, a cuminsa cu un mehoramento di e infrastructura di e isla. Te na e momento ey, ta solamente camindanan secundario por a usa pa yega Palm Beach for di Oranjestad. E situacion a wordo mehora door di traha un boulevard for di Oranjestad pa Palm Beach y aeropuerto cu a habri na aña 1958. Construccion di e boulevard aki a permiti cu por a traha hopi hotel luhoso tras di otro. Tambe cu tur e florecemento di e hotelnan luhoso aki, mester a busca atraccionnan turistico original y un di nan sigur a resulta di ta De Olde Molen. Ken a bin cu e idea pa trece un molina aki na Aruba?

 

 

 

 

 

 

 

Net den e tempo ey, un comerciante di Savaneta, Sr. Theodorus Paalman (qepd), miho conoci como Theo, casa cu Calista de Cuba, a hayé involvi den un accidente di trafico y algun marinier bebi cu a tira un botter riba su auto net dilanti di e Kemp. E impacto di e accidente aki a rekeri cu Theo mester a bay Hulanda pa tratamento medico, compaña pa su señora. Desafortunadamente, Theo ta perde un wowo y seguro a pagé bon placa segun e famia. Aya na Groningen, Hulanda riba un dia Theo, naci na Hulanda, a dicidi di bay bishita algun boerderij y eynan el a mira varios molina. Un molina cu a hala atencion di Theo tabata uno cu tabata wordo usa como un draga pa saca awa foi tera cu tabata na nivel di lama. Un molina cu a wordo rediseña despues di 1878 pa mula maishi. Despues debi na un tempestad e molina aki a wordo bandona. Ta na aña 1897 nan a bolbe asembl’e na Wedderveer y nan a dun’e e nomber di Lucretia Christina. Na aña 1929 el a bolbe wordo afecta pa otro tempestad y finalmente a bolbe asembl’e di nobo. Manera nos tur sa cu na Hulanda hopi molina ta wordo usa pa seguridad di sucumbi pa dañonan di inundacionnan y tambe pa mula maishi. Pa Siglo ‘19, Hulanda tabatin mas di 9,000 molina. Despues Theo ta regresa Aruba.

Riba un dia, tres Hulandes, biba na Aruba, Srs. Theo Paalman, G. J. Woudenberg y Geusebrock ta sinta na e bar di Hotel Strand ta combersando. Debi na e buscamento di atraccionnan turistico, un idea a lanta entre nan pa construi un molina na Aruba. Nan tabata dispone di algun placa y a bay busca conseho y informacion cerca expertonan. A resulta cu e sumanan necesario tabata mucho mas halto di loke nan a pensa, pero no a laga esaki spanta of descurasha nan. Srs. Paalman y Woudenberg a sigui elabora e idea y a bin na forma un Asociacion Anonimo. Pero pa e asociacion aki yega na un capital mester bende accionnan y no a keda nada otro cu sali riba caya y purba convence y entusiasma hende cu e idea aki. Cas pa cas nan tabata pasa y accionnan tabata wordo bendi. E hendenan cu a bira accionista, of tabata kere cu e idea aki por a resulta den algo, of simplemente tabata cumpra accion. Den un tempo cortico nan a logra bende accion te na un capital di Fls.100,000.00. Dia tabatin mester di mas capital nan a bolbe bende Fls.10,000.00 na accionnan y cu esey por a cuminsa cu realisacion di e idea aki.

Mesora Theo a pensa riba un molina cu el a mira na Groningen dia e tabata riba un boerderij. Por bisa cu ya for di e dia ey caba e idea a drenta su cabes pa trece uno Aruba como un atraccion turistico. Theo a encontra cu uno na Groningen y traha na Winschoten, Hulanda na aña 1804 y cu e por trece Aruba y cu e placa cu seguro a pag’e relaciona cu e accidente, el a dicidi cu e por cumpra loke a resta di e molina (olde molen) aki. Ta dos di e molinanan aki a wordo traha e aña ey pa e trahado di molina, Sr. W. Kamps di Winschoten. E molinanan a wordo traha riba un piso di piedra y ariba cu palo di caña. Debi na un construccion di un pomp stacion di stoom na aña 1883 nan a wordo poni for di servicio. Tambe door di un tormenta, un di nan a sufri basta daño.

Un di e molinanan aki a wordo cumpra pa Fls.100.00 pa e agricultor Geert Rikus Luth naci na Nieuwe Pekela y biba na Wedderveer. Na aña 1879 el a casa cu Lucretia Snelter di Wedderveer. E suma a wordo paga pa famia Snelter. Sr. Jan Hubbeling Snelter, un cuña di Luth, a manda e molina riba boto for di e Winschotenzijl, via e Westernwoldsche Aa pa Wedderveer. Jan tabata conoci como Jan Hobbel pa su hendenan. Nunca el a casa y tabata un homber cu hopi ambicion. E tabata tene su mes mucho ocupa pa por cuida cunucu y molina. E tabata saca hopi potret di animalnan y pone exposicion na su cas. E tabata organisa fiesta di Indjan y tabata bay jaag y pisca hopi. Cu e boto di bela cu e mes a traha por a hayé hopi bes na Westernwoldsche. Pa gosa di e naturalesa e tabata traha tent y pinta tur sorto di bestia riba nan. E tabata pasa su tempo den un trankilidad y gosa su bida enormemente. Di acuerdo cu su ruman muhe Chrisje, Jan no tabata un agricultor pero jaag y piscamento tabata su miho, pero tambe tabatin hopi experiencia den negoshi.

 

 

 

 

 

 

Na aña 1897 e molina a bolbe wordo asambla patras di e cunucu na Hoofdweg 57 di e famia Snelter como un molina pa mula maishi y a haya e nomber di “Lucretia Christina” na honor di e señora y yiu muhe di Luth. El a wordo traha riba algun piedra stiwa riba otro. E piso na halto tabatin un capa cubri cu material di cubri dak y e halanan di Hulanda Antiguo. Riba e entrada di e edificio tabata skirbi G(eert) R(ikus) L(uth), L(ucretia) y H(ubbeling).

E funcion di e molina aki tabata pa mula e grano pa e ganadero, specialmente pa porco. Na e molina tabatin tambe un zaag pa zaag palo (wak potret). Na e cunucu tabatin un mondi grandi. E palonan tabata wordo gekap y corta na e molina. E tereno liber a wordo poni pa agricultura. Na mei 1929 un timon a kibra y e molina no por a draai mas. Na aña 1933 un timon a wordo poni di nobo y e molina a cuminsa draai bek na 1934. Pero despues e molina no tabata den bon condicion mas y a declar’e inutil. For di 1937 e molina no a mula nada mas. Na aña 1947 e molina tabata un bes mas sin timon. Un permiso temporario ta wordo solicita y Sr. H. G. Jonker kende den e periodo ey tabata doño di e molina.

Den zomer di 1960 e molina a wordo desmantela completo pa e trahado di molina, Jan Diederik “Diek” Medendorp di Zuidlaren. E piedranan di e molina aki a wordo bon warda pa e doño di Wedderveer pa un molina di awa. Esaki tabata e molen “De Nijverheid” y tabata net en frente di “Lucretia Christina”.

E molina a wordo cumpra y mientras tabata warda pa e yega Aruba, un N.V. a wordo funda y a lanta un directiva consistiendo di: Srs. C. Tukenburg y Theo Paalman, y tur tres comisario, Srs. Charles Morales, van Dam y C. Croes. Sr. G. J. Woudenberg, un Hulandes cu su deseo tabata pa bay biba na un luga tropico, tabata tene buki pa Theo. E costonan total di construccion y pa e muebleria tabata Fls.170,000.00 di cual Fls.110,000.00 a wordo bendi na accion. E capital tabata completamente Arubiano y e accionnan tabata parti den tur categoria di comunidad Arubiano. Asina tambe e construccion di e edificio a cuminsa na Palm Beach.

E molina a wordo bon prepara pa e clima tropical di Aruba. Na Wedderveer tur loke a keda tabata e piso abou di piedra. Esaki tabata den servicio largo manera un stal, pero cu e modernisacion di agricultura tambe a wordo kibra. E molina a wordo dismantela cu hopi cautelo na Hulanda. Na Januari 1961 e molina desmantela a wordo manda pa Aruba riba e barco “Medusa” di KNSM, unda e lo funciona como un museum y un bista pa hala atencion riba e restaurant. Diasabra, dia 3 di juni 1961, pa exactamente 4ór di atardi, bou di un publico grandi, e prome piedra a wordo poni pa e edificio di De Olde Molen, cu lo lanta como un taberna di un bar restaurant. Ta ser spera tambe cu e negoshi por habri na September 1961 cu lo sirbi 150 huesped. Cu e compra, transportacion y traha di nobo lo costa Fls.175,000.00, un suma cu a wordo recauda. Dirigi pa e maestro di ceremonia, Sr. Charlie Morales, gezaghebber di Aruba, Sr. F. Beaujon, a efectua e trabou di metsla. E trabou di metsla aki simbolicamente ta nifica energia na e trabou aki. Asina tambe nos por mira e murayanan cuminsa bay halto. Den su charla e gezaghebber ta elogia esnan cu a tuma e iniciativa y cu nan perseverancia y cu e speransa nobo aki e ganashi pa Aruba lo sigui florece.

Despues di e ceremonia e grupo a bay Basi Ruti unda un drink a wordo ofreci. Tambe segun e directiva, cu e proyecto di Olde molen aki, segun nan mesun idea, lo termina den un estilo Hulandes. Aunke e no ta cla ainda pero toch e ta bon conoci na Merca pa motibo cu e Mericanonan cu bishita Aruba ta wordo bon informa tocante e molen, cual ta un bon señal pa futuro. Asina nos por mira kiko por wordo logra cu perseverancia pasobra esey ta loke esnan cu e iniciativa tin den nan pa trece e placa aden. Manera a wordo anuncia anteriormente, cu muy probablemente e proyecto lo bin cla na September.

Na juni-juli e top di ocho skina a wordo lanta pa e trahado di molina, Jan Diederik “Diek” Medendorp den siete siman na e rand di e beach blanco di Aruba. Sr. Medendorp a keda hunto cu su casa pa tres luna na Aruba. E wiel cu ta core riba spoor y e acesorionan awo ta sinta na e molina di mula maishi De Zwaan na Holland, Michigan, Merca.

Den e edificio unda e molina a wordo poni, a bin un restaurant “De Olde Molen”. E escogencia pa hiba un molina pa Aruba no tin nada di haci cu e funcionamento di e molina. E isla ta consisti di piedra, baranca y casi nada ta crece, sigur cu grano no. E molina tin un capa cu ta draai. Na e luga unda e ta, e biento semper ta waya den e mesun direccion, den un superfluo y hasta di mas. E molina di Wedderveer aki na Aruba a haya un funcion pa atrae publico. Hopi turista Mericano ta bishita e isla y ta haya e molina algo hopi peculiar. E halanan di e molina ta bon wanta. E stelashi ta bon poni pa evita cu e bishitantenan por cay for di e piso.

Unabes cu el a yega na pida pida, mester a asamblé di nobo. E proyecto aki oficialmente a wordo reconoci como e prome iniciativa turistico financia cu recursonan priva riba nos isla. En realidad e hecho ta cu De Old Molen na Boulevard, Palm Beach, lo termina prome cu un luna manera a ser spera. Pensando cu el a bin cla na augustus 1961, awo ta cla pa e ultimo piedra wordo poni na e edificio na juli. Bohama N.V. cu ta encarga cu e edificio, e trahado di e molen for di Hulanda a encarg’e pa cuminsameno di juni. Asina ta, cu si e gerencia lo caba tambe cu e inventario, etc. e ora e molen lo por cuminsa draai un luna prome.

Ora a yega e fase final, durante un conferencia di prensa, directiva di “De Olde Molen” a informa cu e proyecto a yega su fase final y lo habri oficialmente pa publico dia 15 di maart 1962. Ora el a habri su portanan, 15 persona a haya un trabou, di cual 13 tabata Arubiano. Sr. G. J. Woudenberg a bira e Gerente General y lo keda encarga a la ves cu bar, mientras Sr. Geusebrock como e Coki Principal. Orario lo ta for di 10ór di mainta te cu 3ór di marduga. E bon noticia tabata cu e cushina lo ta habri te 11ór di anochi pa cumindanan completo y te 2ór di marduga pa snacks y cumindanan lihe. E edifico mes a wordo geverf na un manera sobresaliente y specialmente anochi e molina ta un bista fantastico. Paden di e edificio ta consisti di tres piso cu ta representa y te na e momento ey tabata desconoci na Aruba, un ambiente Hulandes antiguo. E prome piso ta un bar y restaurant, e di dos piso tin un restaurant y e di tres piso cu despues mester a bira un luga special pa bebe un aperativo. E cuminda Hulandes y Frances internacional y e prijs tabata entre esunnan di stad y di Aruba Caribbean Hotel. Tambe eynan por a haya e siganan di mas bieu na Aruba. Pa duné un bista panoramica, D.O.W. a traha un hardin dilanti di e molina pa completa e proyecto aki. Srs. Paalman y Woudenberg lo keda corona cu e exito aki.

Porfin e edificio cu e molina riba dje a bin cla. El a wordo muebla y awo e ta tur cla pa ricibi su prome clientenan. Naturalmente a bin gastonan adicional y mester a acudi na gobierno insular pa un garantia pa un prestamo. Den un reunion di comision Eilandsraad, a wordo dicidi pa duna Olde Molen un garantia di un prestamo di Fls.80,000.00 door di cual a haci posibel pa e por a habri.

Finalmente directiva a expresa su gratitud pa tur e bon cooperacion cu nan a ricibi for di Bestuurscollege y e pueblo cu a coopera asina bon, cumprando mas cu 200 accion. Palm Beach a wordo enrikece cu un proyecto unico den Caribe y indudablemente a forma un gran atraccion turistico pa Aruba. Na aña 1970, De Olde Molen a wordo atribui den un campaña y propaganda como “One Happy Island”. Un anuncio den e revista a mustra hendenan cu sonrisa riba nan cara y mannan den laira rond di e molina y sinta riba e halanan.

E prome ekipo di maneho di e edificio “De Olde Molen” no tabatin bida largo. No tabatin suficiente acogida di turismo. Segun Sr. Wito Croeze, hefe di Gebouwendienst, alrededor di 1963/1964 Gobierno di Aruba mester a cay aden. Despues mester a mehora e infrastructura como cu ora awa yobe, awa ta keda para den e saliña unda e edificio ta situa. Tambe segun e reglanan di D.O.W. mester a mehora e dak particular di madera como cu e madera original a troce y ora awa yobe cu biento ta laga awa pasa ful den e edificio. D.O.W. a studia e situacion y a pone un capa nobo di biga di 12”x2” ribe esun bieu cu tabata di 12”x1½”. Tambe a verf e edificio completo pafo y a inventarisa delaster un articulo (muebles, cushina, tayo, cuchara, etc.) pa gobierno por sera contract cu un otro doño. E molina algun bes a wordo restaura pa hendenan cu probablmente no tin conocemento di esaki. A bin baranan nobo pa e halanan mas cortico cu originalmente a bin cu e molina. Tambe a bin mas detaye cu e funcionamento di e molina. Door di bishita di hopi Mericano e nomber di “De Olde Molen” mientrastanto tambe a cambia y a yama e restaurant cu e molina “The Mill”. Banda di e molina ta situa The Mill Resort. Un compleho atmosferico di 300 meter na Palm Beach. E caracteristiconan di e Mill Resort ta e puntonan di dak color cora y e molina Hulandes na e entrada di e resort. Den e resort tin un bon restaurant a la carte. E muebleria di e molina ta estilo “Hulanda Antiguo” y mosaico blauw di Delft di artistanan Hulandes. The Mill tin diferente tipo di kamber. Tur e kambernan grandi tin hardin, of bista pa e piscina. Tin dos piscina hopi agradabel cu terasa pa solo. E beach di The Mill ta cerca pa e bishitante activo y basta watersport. Pa e muchanan tambe tin bastante actividad pa tene nan ocupa. Un tiki Wedderveer meimei di tur e palmanan.

Dia 5 di september 1962. E miembronan di Santa Theresita Credit Union a haci un tour rond di Aruba, como parti di e opvoedprograma di e asociacion. Pa hopi miembro, cu tin hopi tempo ta biba na Aruba, esaki tabata e prome biaha cu nan a tuma un tour di e isla. Luganan cu nan a bishita tabata: e cuebanan, Tunnel of Love, Guadirikiri, Fontein, Andicuri, Brug Natural, Casibari y De Old Molen. Nan por a precia e exito grandi y plannan pa futuro organisa tournan cu mas frecuencia.

Dia 16 di september 1962 – Bestuurscollege a nombra Sr. J. Eikelenboom como comisaris di Olde Molen, hefe interino di departamento di salubridad. Manera ta conoci, un garantia a wordo duna na Olde Molen pa Bestuurscollege, cu e garantia cu un comisaris ta wordo nombra pa Bestuurscollege.

Dai 18 di November 1962 – Despues cu varios persona a actua como director di e restaurant, De Olde Molen, e negoshi definitivamente a haya su director, door di Sr. M. van Keppel, cu a bin for di Amsterdam trahando cu KLM. Sr. Van Keppel a yega Aruba un paar di dia prome pa tuma over su funcion.

Dia 10 di januari 1964, drs. A. Stoffers a tene un charla den De Olde Molen titula “Nieuwe gedachten over ontstaan der planten sociologie” pa Nederlandse Academische Club Aruba (NACA).

17 di januari 1964. Sr. Carlos Kelkboom ta introduci tiramento riba paloma di klei, esta un campo di tiro (schietbaan) Esaki lo bira esun prome den Antiyas. Bestuurscollega a otorga un permiso pa lanta un “trapshooting” (schietbaan). E campo di tiro aki lo nifica un atraccion grandi pa e turistanan, door cu e deporte aki ta hopi hunga na Merca, cu ta bin situa net enfrente di De Olde Molen, cerca di Saliña y Koyari. Como cu e storia aki ta hopi largo, lo mi lagé pa uno completamente dedica na dje, pasobra e mi no kier desvia for di e storia cu mi ta trahando riba De Olde Molen.

Dia 19 di januari 1964, pa 10ór di mainta, un reunion general a wordo yama pa e accionistanan di Aruba estableci como un sociedad “Exploitatiemaatschappij” hereda pa Adriaan Lacle N.V., den De Olde Molen. Esnan cu a atende e reunion, mas o menos 20 accionista, a haci bon uso di e oportunidad pa lansa diferente pregunta tocante e diferente rumornan cu tabata circula rond di e molina. Mayoria di nan, sinembargo, a wordo contesta satisfactoriamente pa e oficina di Moret en Oudheusden. Sr. Paalman a tuma su retiro pa motibo cu, debi na e hopi trabou di su propio negoshi, no ta sobra tempo pa dedica na e molina. E ta di opinion sinembargo, cu personanan cu mas tempo cune lo por pone e molina traha segun e deseo di e doñonan. Tambe durante e reunion a keda conoci cu tin diferente persona interesa den “De Olde Molen”. Adicionalmente nan ta propone pa aireacondiciona e molina y traha algun casita rond di dje. A keda palabra cu dentro di tres luna e directiva aki lo duna e accionistanan resultado di e diferente puntonan cu tin pa wordo trata den e proximo lunanan. For di e agenda di e reunion, por haya aclaracion na oficina di Notario W.F.M. Lampe.

Dia 27 di februari 1964, dr. L.A. Doe, lider di e grupo Canades di scol cientifico abordo di e barco “Baffin” a tene un charla na Olde Molen. Aki el a bay den detaye riba e investigacion cu e barco a haci den awanan rond di Aruba.

 13 di juni 1964. Accionistanan kier haring of carn’i bishe. E hunta di comisario y director di De Olde Molen cu a pidi un reunion, a informa por escrito cu nan ta bay prome, despues cu haya un contesta di Bestuurscollege. E accionistanan cu no ta di acuerdo, a pidi Mr. H.C. Willemsen pa haci un peticion na hues pa e areglo di un reunion cu e accionistanan . Manera ta conoci, na cuminsamento di siman algun accionista cu no ta di acuerdo cu e curso di aconticimentonan den e administracion di De Olde Molen, a traves di un deurwaarder a yama un reunion cu e directiva. Ayera nan a wordo informa cu e hunta di comisario y directiva no ta di acuerdo y ta sperando riba un contesta di Bestuurscollege. Accionistanan preocupa no ta di acuerdo cu esaki. Nan ta kere cu directiva y comisarionan, prome cu nan a acerca Bestuurscollege, primeramente mester a tene un reunion y aki duna un splicacion di situacion actual y cualkier plan. Nan ta haya staño cu mientras tur aña Aruba Caribbean Hotel ta bin  cu resultadonan positivo, De Olde Molen keto bay ta bay atras.

Debi cu kier notifica mas di 10% di e accionistanan, cu segun statuto un deber ta pa yama un reunion, nan a acerca abogado Mr. H.C. Willemsen pa tuma e pasonan necesario pa asina mas pronto posibel un reunion cu e accionistanan tuma luga. Den circulo comercial na Aruba e problemanan den De Olde Molen a crea un atencion, debi cu cierto negoshi tin algun reclamo financiero.

Dia 16 di juni 1964. Sr. J. Eikelenboom cu tabata den comision di aviso di Olde Molen N.V. cu tabata representa gobierno kier a yama, segun ley, un reunion cu e doñonan y a wordo avisa pa no haci esaki. El a bisa cu dentro di un siman medidanan pisa lo wordo tuma tocante Olde Molen. Dentro algun siman lo yama e doñonan hunto unda e balansnan di 1962 y 1963 lo wordo treci dilanti y papia cu e doñonan di e diferente plannan.

Desde varios siman den juli 1964, “De Olde Molen” e molina na Palm Beach no a draai mas y ta inactivo, despues cu dia 22 di juni 1964 e doñonan a laga recherche haci un investigacion tocante presunto iregularidadnan. E personanan cu tabata emplea na e molina a haya nan retiro y e aceptacion general tabata cu awo e “atraccion turistico” a muri. Prome cu esaki ya a yega di circula noticianan no mucho faborabel tocante e maneho di e molina. Dia 20 di juli 1964, a tuma luga un reunion di accionistanan y e resultado tabata cu a eligi un directiva nobo cu e speransa cu awo si e molina por wordo opera di tal forma cu e lo por cuminsa produci loke ta wordo spera di dje. Sr. Frans Scholl di Victoria Bottling Company a wordo eligi como e director nobo mientras Srs. B. Vocks, J. Stenfert-Croeze y M. S. Kuiperi ta e comisarionanan nobo. Sr. Scholl asina ta bira e sucesor di Sr. Theo Paalman, kenda ademas tabata un di fundadonan di e proyecto aki.

Dia 24 di juli 1964. Algun trahadonan di De Olde Molen cu a wordo retira debi na e reorganisacion di e negoshi a dicidi pa bay Departamento di Sociale Zaken. Nan a busca intermediacion tocante nan salario cu no a wordo paga ainda. E comisario di e negoshi a informa Sociale Zaken cu esaki lo sosode mas pronto posibel.

5 di october 1964. Diasabra mainta dilanti di hues na prome instante, Mr. P.V. Sjiem Fat, a trata e caso civil cu Sr. M. Keppel a entama contra di e ex-director di Olde Molen caminda el a demanda un salario di por lo menos Fls.20,000.00. Anteriormente hues a dicidi den un procedura sumario cu Sr. Keppel mester wordo otorga un certificado. Door di e consehero di de Olde Molen N.V., Sr. H.C. Willemsen, un argumento no a wordo teni. El a informa e hues, den nomber di De Olde Molen cu e demanda di Sr. Keppel lo wordo reconoci.

Door di varios circulo bon-informa, nos ta compronde cu debi na esaki, remarcablemente mester declara De Olde Molen falliet. Dentro di un tempo corto lo tene un reunion entre esan cu tin share pa entre otro tene un discusion. Ta comprendibel cu debi na e circumstancianan no por bay ainda pa huur e negoshi manera tabata e intencion di e directiva nobo. Pero ta spera cu lo bin cu un solucion debi na e temporado di turismo cu ta bini, door cu De Olde Molen ta un di e poco atraccionnan cu Aruba por ofrece na e turistanan.

Dia 20 di october 1964 – Dentro di un corto tempo lo tene un reunion entre e accionistanan di De Olde Molen cual encuentro lo dicidi kiko ta bay pasa cuné. Mientrastanto ta aparece na Aruba gruponan specifico pa tuma accion pa mantene De Molen na Aruba. Ora cu e curator bay over pa bende e negoshi debi na un failiciment tin e posibilidad pa bendé cu un hende pafo di Aruba. Manera ta conoci, na Merca tin hopi interes pa e molen aki. Esaki ta encera cu e molen por wordo kibra y manda den exterior unda Aruba atrobe lo bay tin un di su poco atraccionnan turistico menos.

Dia 10 di november 1964 – E doño di e restaurant ta declara cu awe mainta door di Hues, na prome instante, ta declara De Olde Molen N.V. failiet. Sr. J. van Koot ta bira Comisario y Sr. P. V. Sjiem Fat como Curator. Dia 25 di november 1964. Ayera merdia a tuma luga e benta publico provisional di e luga door di Notaris Interino, Sr. C.W.J.J. Heufke. No tabatin interes. Den algun minuut, e sumanan ofreci a subi for di Fls.1,000.00 pa Fls.50,000.00. Finalmente a dicidi cu e benta lo wordo anuncia dia 3 di december 1964.

 Den presencia di Deputado Dr. Gustavo Oduber, R. van Hoorn, hefe di Financia, W. Schuit, hefe D.O.W., drs. V. Servage, hefe interino di DECO y otro interesadonan, merdia den oficina di Notaris W.F.M. Lampe e benta publico provisional di De Olde Molen, e derecho di erfpacht riba e tereno unda e molen ta situa a tuma luga. Manera ta conoci, door di e forsa di compra y abogado a ricibi Fls.148,000.00 pa e hipoteca, loke Olde Molen tin pa gobierno. Poniendo Fls.1, 000.00 y Fls.15,000.00 y Fls.30,000.00 te na e ultimo bid di Fls.50,000.00. E compra final lo wordo haci dia 3 di december 1964, pa e suma aki. Ta di spera cu e benta final lo trece mas popularidad pa esnan cu te ainda no a bin dilanti. E bid di Fls.50,000.00 a wordo haci door Sr. Marciano Lampe, trahando na oficina di Notaris kende tin e tarea aki.

 Dia 3 di december 1964. Un grupo di cinco persona, entre nan dos Mericano cu ta traha na Lago a trece dilanti cu nan tin plannan pa bin traha un nightclub. Di inmediato a bin cu e idea pa cumpra e Olde Molen y hacié un nightclub. E idea no tabata bonbini. Bestuurscollege a dicidi di tuma over De Old Molen na su nomber. Den futuro e negoshi por wordo gehuur of bendi, solamente si un cumprado bin dilanti. Tambe tin un otro grupo di Mericano cu tin interes pa huur of cumpra De Olde Molen, cu e pensamento pa traha un motel rond di e molen. E interes pa bungalows prefabrica lo no ta grandi den e localidad aki. E preferencia ta pa edificionan cu ta klopt cu e estilo di e molen.

Den kantoor di Notaris C.W.J.J. Heufde, merdia dia 3 di juni 1964, a tuma luga e benta definitivo di e Olde Molen. E benta a wordo dicidi riba e bid di benta provisional, esta Fls.50,000.00. Sr. Morris Neme, cu tin plan pa traha un bungalow park, a hiba e bid te na Fls.73,000.00, y a ofrece gobierno Fls.76,000.00. Bestuurscollege, den 24 ora mester dicidi kiko e ta bay haci, como cu debi na e bid di Fls.76,000.00, Sr. Neme lo bira e doño di e luga. E inventaris lo wordo bendi apart, como cu nan a wordo traspasa pa gobierno.

Dia 13 di december 1964 – E idea cu supuestamente cu gobierno lo cumpra e restaurant De Olde Molen N.V. no ta berdad. Door di e prestamo y garantia reforsa, cual a wordo duna na beneficio di e N.V., e gobierno ta premira un progreso riba e N.V. aki.

Dia 26 di februari 1965, un Diahuebs merdia a tuma luga un bendemento publico na oficina di Notario Mr. C.W.J.J. Heuke. A bende e inventario di e restaurant De Olde Molen pa Fls.5,000.00. Gobierno di Aruba a cumpra e inventario y esun pega cu e edifico tambe.

8 di october 1965. En bista cu e negoshi di De Olde Molen cu a keda bashi pa basta tempo, prome cu e por wordo habri pa publico, Bestuurscollege ta pidi un credito di Fls.20,000.00 pa cubri instalacionnan di e facilidadnan necesario. Manera conoci, gobierno lo combeni pa bay cu un huur cu Srs. Karel Schmand y Willem A, Strijland di Bali N.V. Sperando cu e por habri di nobo na november. Cu e bendemento publico di dia 3 di december 1964, gobierno a haya De Olde molen como propiedad, mientras cu e bendemento publico di dia 23 di februari 1965, tambe e gobierno a tumé over. E benta aki tabata necesario pa motibo cu De Olde Molen tabata debe gobierno Fls.150,000.00 y no por a cumpli cu nan debernan. Pa motibo cu e ta propiedad y negoshinan nan estilo no perteneciendo na gobierno, Bestuurscollege a dicidi di bay na un bid rasonabel pa un cumprado. Esaki no a logra.

Mesora, un candidato di Bali N.V., a notifica cu nan ta interesa pa huur e negoshi y e explotacion bou cieto condicion. E ta sinta tambe bou pensamento di Bestuurscollege pa duna un huur di dos aña na e socionnan aki. Resultado di e acuerdo aki gobierno lo ricibi 70% di e ganashi neto di e aña anterior, mientras cualkier perdida lo ta di nan. Adicionalmente, e costonan di seguro di e edificio lo ta un suma igual di e huurgrond fiho di De Olde Molen y e belasting di e tereno gobierno lo reparti. Bestuurscollege ta pensa cu e condicionnan aki y e experiencia di e explotadonan spera riba e tereno aki, e negoshi por wordo maneha rendablemente pa motibo cu pa basta tempo De Olde Molen tabata for di servicio, e explotadonan a informa cu e edifico y e hardin mester wordo drecha pa gobierno, asina por wordo ofreci na e publico atrobe.

Despues di un investigacion ta parce cu mester Fls.20,000.00: Fls.8,470.00 pa traha un mangashina; Fls.5,420.00 pa pone vloer di asfalt pa parti di un sombra cu muraya pa kibra biento; Fls.1,330.00 pa tapa e toiletnan y haci e schotnan di palo waterproof; Fls.3,000.00 pa hardin y hekwerk y Fls.1,730.00 gastonan no premira. Betuurscollege ta pidi gobierno permiso pa un adelanto di e presopuesto supletorio 1965 pa e credito en bista cu e proximo temporada di turista ta importante pa e explotacion cu e trabounan mester wordo termina.

December 1, 1965. Un aña y mei despues cu e restaurant a wordo sera pa motibo financiero, ayera nochi e portanan a bolbe habri pa un grupo di invitado. Esaki den mannan di Bali Restaurant N.V., pa un suma anual igual na setenta porciento di e ganashi netto di aña pasa cu un minimo di un florin. Nan por a sera conoci cu e renobacion cu a wordo treci door di Karel Schmand y Willem A. Strijland pa e turistanan cu un molen Hulandes asina atractivo. Nan ta e doñonan nobo. Merdia e luga a habri oficialmente pa publico. Entre e grupo chikito cu a wordo invita anochi, cu tabata e invitadonan special di gerencia ta haya entre otro Deputado Dr. Gustavo Oduber, D.C. Mathew, D. Tromp y secretario di gobierno A. J. Booi Jr., e vice-presidente di staten, Osvaldo Croes, H. Stoeber, presidente di Aruba Caribbean Hotel Association y algun hefe di gobierno.

 Sr. Schmand, den su discurso, a duna un bonbini cortico unda el a gradici Bestuurscollege pa duné e oportunidad pa huur e luga aki pa establece un negoshi nobo. Igualmente el a gradici D.O.W. y departamento di salubridad y tambe Sr. G. P. Glas di e firma Mesker, cu tabata su advisor pa muebla e luga. Depues e invitadonan por a gosa di un tremendo buffet frieu, e prome encuentro cu Chef Jacques kende a sinti su mes honra. Siguientemente nan por a bay na e nightclub “The Miller’s Wife” riba di tres piso di e molen. Esaki ta un club cu a bira hopi agradabel y trankilo unda e klompennan ta colga na e zolder cu ta duna un esfera unico. E damanan Ursula Peterson, Yvonne Robles de Medina y Belita Winterdaal y un cuarteto a zorg pa un bunita show, cu a wordo hopi aprecia. Paul Connor na su piano. Un glas di champagne a wordo ofreci pa Sr. G.J. Schouten cu a celebra su cumpleaño.

 E señornan Schmand y Strijland ta conta di hopi plan cu nan tin den futuro. E aireacondionado di prome y di dos piso ta encarga caba. Pa e nightclub esaki no ta necesario pa motibo cu e balcon y teras no tin un bunita bista. Den e hardin di e molen lo pone un teras y tambe un barbecue pit. Algo interesante loke ta concerni e nightclub ta cu lo trata mas tanto pa duna turistanan local e chens pa bin eynan. Entre e binti trahadonan ta topa cu e Coki Hulandes, Jacques Kuis, cu su prome buffet frieu a haci un excelente debut na Aruba. Chef Jacques ta bini di un industria culinario. Su tata tabatin e restaurant Ten Anker den Twello na Deventer. Na aña 1957 el a cuminsa como studiante den De Roskam na Gessel. Despues e tabata traha den cushina den palacio na Het Loo, unda Reina Wilhelmina tabata biba. Tambe dos aña den Hotel Torarica na Paramaribo y Chef-de-grand manager na Grandhotel Cacange na Eindhoven. E cushina di De Olde Molen no solamente lo trece platonan Frances, Hulandes y Americano, pero pa specialidad fasant, patrishi, pato y no pa lubida un mesa cu sopii di erwt.

Srs. Schmand y Strijland a declara cu nan a haya hopi cooperacion. Esaki a duna nan smaak pa bay dilanti pa duna Aruba oportunidad unda e turismo creciente lo ser bon sirbi. Despues cu e prome huespednan di e restaurant De Olde Molen a gosa di un bon buffet frieu, e doñonan Karl Schmand y Wim Srtijland tambe a wordo bon sirbi. 19 di januari 1966. Pa un bishita di orientacion tabata na Aruba, Sr. E.J. Alofs, cu ta traha na e Embahada Hulandes na Washington. Sr. Alofs a propone un investigacion na e posibilidadnan pa inverti den industrianan na Antiyas. Anochi gezaghebber O.S. Henriquez a ofrece un comemento na Sr. Alofs na de Olde Molen.

3 di november 1966. Rotarionan di Merca na Aruba. Mas o menos trinta pareha Rotario for di New Jersey cu tabata un siman na Corsou ta keda Aruba for di dia 17 pa 20 di november como huespednan di Rotarionan di Aruba. Un programa a wordo poni den otro pa nan mira mas tanto di Aruba pa ora nan regresa nan pais nan por conta loke nan a mira na Aruba. Tambe un tour rond di e isla ta poni den e programa mientras Diabierna anochi bou di matanan di palma di Basi Ruti Hotel cu un barbecue. Diasabra merdia nan tabata huesped di Lago pa un almuerso, un buffet na restaurant De Olde Molen. Despues nan a regresa bek na nan pais. Den siman rotarionan di Aruba a haya bishita di e gobernador di districto, Sr. Raul Cambra.

22 di november 1966. Notario nobo ta duna recepcion. Relaciona cu e nombramento di Mr. W.J.H. Heufke pa Notaris na Aruba, e lo ofrece un recepcion na amigonan, conocirnan y famia, mañan anochi, entre siet’or y nueb’or na De Olde Molen. Sr. Heufke kende ta biba na Aruba desde 1947, a tuma over e trabou di notario for di Sr. W.F.M. Lampe cu a tuma e puesto di Ministro Plenipotenciario na Den Haag. E notario nobo ta bin di un famia notarial di Tilburg, unda su tata C.J.M. Heufke tabata un notario pa trinticinco aña. Na Aruba su anuncio a wordo ricibi cu hopi positivismo. Sr. Heufke ta conoci como un persona cu ainda ta mustra hopi interes den Aruba, por ehempel na fundacionnan y asociacionnan concedi.

 10 di december 1966. Den e ultimo dianan Aruba a haya un palo di awacero. Den e becindario di e campo di tiro (schietbaan) a bin hopi parha blanco y bludeifi. E instalacion di tiro tabatin un daño di miles di florin.

Dia 1 di februari 1967. Plan di Sr. Kees Manders pa un cuidad di Hulanda no original rond di de Olde Molen. Debi na retraso y palabracion cu accionistanan K. Schmandt y W.A. Strijland a presenta, ta parce cu e plan di e artista Hulandes pa traha un ciudad Hulandes na Palm Beach, unda pa algun tempo cu su bishita recien na Aruba, a informa, no ta original. Sr. Karel Schmandt, na april 1966, a bishita Hulanda y a bishita un recien-construi ciudad Zaans den Zaanstreek.  E plannen pa cumpra De Olde Molen manera Sr. Schmand kier no ta bay un, dos, tres, pa motibo cu e doñonan actual tin un opcion, si acaso e benta bay door.

Sr. Karel Schmand ta conta cu e y su socio, Sr. Willem A. Strijland tin plan pa basta tempo caba pa expande De Olde Molen y rond di dje traha un ciudad Hulandes. Pa esaki, Sr. Broes di Corsou a traha un diseño caba. De Olde molen ta haya un bar nobo y mas grandi cu esun actual, un luga pa grill, patio grandi cu podium y pista di baila, mientras e cushina tambe expande cu walk-in freezers. Banda di De Olde Molen 50 bungalows ta wordo traha na e estilo Zaans. Pa financia e plan aki, a haci contacto importante cu inversionistanan Mericano, un di nan cu un siman prome tabata na Aruba y a keda cu hopi interes di e plannan di awo lo wordo ehecuta.

Sr. Schmand ta mira hopi posibilidad den e plannan aki, pa motibo cu ultimo lunanan claramente ta wordo ilustra, cu De Olde Molen lo ta un atraccion grandi pa turismo. Esaki lo por wordo logra cu e expansion. Riba e pregunta cu si ta berdad cu Sr. Manders lo tuma over y cumpra de Olde Molen, Sr. Schmand a bisa esaki no ta conoci pé. Esaki no lo ta facil, ya cu ta parce cu e doñonan durante e dos aña dos opcion y despues un huur pa un tempo mas largo. Aunke cu gobierno por yega na e conclusion pa bende De Olde Molen, e manehadornan lo tin e prome opcion.

Srs. Schmand y Strijland den e ultimo lunanan mester a traha duro pa bolbe duna De Olde Molen e nomber bieu bek. Alafin despues di tur e acontecimentonan di e ultimo añanan unda De Olde molen a keda pa un tempo largo bashi, mester cuminsa for di abou bay ariba. Mirando e crecemento di turismo, cu ta hayando e caminda pa De Olde Molen, ta mirando cu e ta den bon caminda. E expansionnan ta un prueba cu Srs. Schmand y Strijland no tin solamente confiansa den De Olde Molen, pero tambe kier contribui na e desaroyo turistico unda posibilidadnan pa e turista ta keda importante.

Dia 2 di maart 1968. Despues di dos ora cu a informa, a yega Aruba Diahuebs anochi, e presidente comisario di Holiday Inn, Sr. K. Wilson, acompaña cu Sr. Arturo Jessurun. E retraso tabata debi cu Sr. Wilson diripiente a haci un bishita na Boneiro. Na su yegada na Aruba Bestuurscollege a ofrece un delicioso buffet frieu na Olde Molen. E mainta siguiente prome cu el a bay Venezuela, a haci un bishita na e tereno banda di beach unda e Hotel Holiday Inn lo wordo construi. E potret ta mustra dilanti di robes pa drechi: deputado Max Croes; gezaghebber Oscar S. Henriquez; Sr. K. Wilson y deputado Thomas Leest. Ta spera cu otro siman e acto di huurgrond lo ta cla.

10 di juni 1968. Campo di Tiro bou awa. Door di e yobida fuerte di Diahuebs ultimo, e campo di tiro di Aruba Schietvereniging temporalmente mester a keda sera te ora e yobida stop.

19 di december 1968. Huur di Olde Molen ta subi. Segun contracto gobierno ta ricibi un suma anual di 15 porciento di ganashi netto di e restaurant, cu un minimo di un florin pa aña. Aunke e conversion di Olde Molen desde e adelanto di Sheraton Hotel relaciona cu e costo relativamente halto di explotacion no por wordo spera, ya caba den e proximo presupuesto anual, entrada notabel lo sigui drenta pa caha di gobierno. Un comparacion cu e cunucu di cultura nitro no ta posibel. E cunucu ta na cuenta y risico y balora pa gobierno y cu ta absorba tur perdida di e negoshi. E Olde Molen ta wordo gehuur door di gobierno cu tin e derecho di e ganashi.

Dia 31 di Januari 1970. E Olde Molen situa na Palm Beach, cual tereno ta pertenece na gobierno di Aruba, tabatin mester di un bon mantencion. E halanan di e molina a haya un atencion special. Riba e foto nos por mira con esakinan a wordo bon hancra pa motibo di nos biento fuerte.

30 di januari 1973. E ultimo lunanan Sr. Joseph Patterson, antes director di e Asociacion Americano di Musea, a traha duro na e restaurant De Olde Molen, cu algun luna pasa el a cumpra for di Sr. Schmandt pa un restauracion completo. Hopi atencion y dedicacion a wordo duna, asina por mira den Olde Molen muebleria y pinturanan di añanan 800 te 1800. Tambe Sr. Patterson a duna hopi atencion na e piedranan di mula y a laga restaura nan completo. Sr. Rob Vermeer a tuma potret di laira di e piedranan aki. Diabierna, dia 2 di februari, un reunion lo wordo teni na Aruba di e hunta di directornan pa papia di e plannan di futuro.

Dia 10 di december 1973. De Olde Molen ta wordo tuma over pa Srs. Morris Neme, J. Hongrath y Bill Waldron. Sr. James Patterson cu tabatin share y cu kier a traha un tipo di museo restaurant algun siman anterior a laga Aruba y no tin share mas den e negoshi. Plannan di e director nobo ta pa remodela un parti cu un restaurant luhoso bou di un directiva nobo. Probablemente e negoshi tin cu sera pa algun siman.

Na aña 1974, William Waldron a bira e doño nobo y cu apoyo di su yiu homber Tony y yiu muhenan Antoinete y Tamara e restaurant de Olde Molen a bira masha popular. E restaurant a habri for di 6’or di atardi for di Dialuna pa Diasabra. Bar y terras “De Klompen Club” riba di dos piso, cu excepcion di Diadomingo, tur dia ta habri for di 5’or di atardi.

19 di december 1988. Licores Aruba ta organisa pa di dos aña un promocion di bendemente di biña. Aña pasa tur hotel y diesseis restaurant a tuma parti na e promocion aki, unda Velma Ras (Aruba Concored Hotel) y Lucia Winterdaal (Olde Molen) a resulta e ganadonan. Durante e promocion aki dos persona cu a bende mas botter di biña di Licores Aruba ta gana e promocion. Como premio nan ta haya un biahe di un siman pa Francia pa bishita e fincanan di biña y tambe tuma seminario.

20 di mei 1995. Bailamento di klompen na De Olde Molen. Amantenan di terras na Aruba por hala un rosea grandi pa un bishita na e famoso restaurant pega cu e museo De Olde Molen. Recientemente a habri riba e di dos piso, bar y terras “De Kompen Club”. Bishitantenan por tuma un trago y un “hapje” y disfruta di bunita bista riba e isla. Paden por sinta na e bar of tuma un asiento comodo y gosa di e interior Hulandes. Un olde molen cu a sufri daño grandi den tempestad dos biaha, na aña 1878 y 1929 y kita for di servicio, y awo cu a wordo manda pa Aruba ta den su gloria. Segun mi tin entendi, actualmente Srs. Oldrick Fernandes Pedra y Michael Paesch ta maneha e luga aki awo. Di Sr. Michael Paesch mi tin confirmacion pero e otro No………

Cu tempo hopi restaurant, bar y nightclub a habri na e sitio. Segun leyenda un hacido di bruha a laga algo malo riba e edificio despues cu el a wordo bendi na e mesun aña ey, cual por splica e fayonan frecuente di e negoshi na e sitio. Loke a haci un cambio grandi, segun e turistanan, specialmente esnan di edad halto, ta cu mester a mantene e meta cu el awordo habri, esta un bar/restaurant. Nan ta kere cu mucho desaroyo a tuma luga rond di dje.

Pa finalisa, mester bisa cu aunke tin hopi critica di tur loke ta pasando eynan awendia, De Olde Molen ta keda un atraccion turistico riba nos isla. Ainda tin hopi turista ta recomenda otronan pa bishita e luga of sikiera dal un caná su dilanti pa admira e “landmark” aki. Mi ta desea tur clase di exito na tur esnan cu ta maneha e preciosidad di e luga aki. Un simbolo cu desde su comienso a sigui ilumina e area turistico aki na Palm Beach.

(Recurso: Wito Croeze, Sra.Graciela Nedd, Amigoe di Curacao, Sonny Thiel, Evert Bongers  – un gradicimento na tur di nan cu a contribui cu e storia aki.)

Dufi Kock
Escritor y Historiado