Rooi Frances tabata un pasada smal, entre baranca di coral na e area, miho conoci como Spaans Lagoen. Leyenda tin’e cu e piratanan Frances a purba di invadi Aruba den comienso di Siglo 17 y a wordo confronta cu indjannan den e pasadanan smal di Spaans Lagoen. E Francesnan tabata ganando e bataya y e Indjannan mester a huy y sconde den un cueba den cercania unda e Francesnan no por a haya nan. E Francesnan a pensa cu lo tabata bon pa huma nan y saca nan for di den e cueba, pero enbes e Indjannan a muri door di e huma.
Despues di e encuentro aki e pasada a bira conoci como Rooi Frances. E arma cu e indjananan tabata uza tabata papa cayente cu nan tabata carga den nan bangaña. Hopi Indjan a wordo mata durante e invasion y habitantenan cu ta biba pega cu Rooi Frances ta reclama cu nan ta tende borotonan straño of grito di yoramento di e Indjannan, specialmente durante anochi. Tin cu ta bisa cu e spiritonan di Indjan ta lantá y ta persigui e area aki. E periodo di Aruba su historia di antes no ta bon documenta, asina cu historia ta depende di e leyenda y storianan cu ta pasa for di generacion pa generacion.
Den e tempo’ey Aruba no tabata conoce un caminda principal cu tabata bini for di San Nicolas, pasa door di Savaneta, pa Playa. E tempo’ey tabatin solamente cuatro districto, esta Playa, Noord, Santa Cruz, y Savaneta. San Nicolas tabata pertenece den e districto 4 di Savaneta. Ta despues gobierno a tuma e cuatro districtonan aki y parti nan den diferente districto y bario. Dia e Spañonan a yega Aruba, nan a bin pa busca e mata di kibrahacha pa nan traha kinichi y timon pa nan boto di bela. E prome luga cu nan a subi tera, mescos cu e Indjannan, Hulandesnan, tabata Savaneta. Como cu na Savaneta no tabatin e mata di kibrahacha, pero na Santa Cruz si, nan a traha un caminda di Savaneta pa Santa Cruz. Asina tambe e caminda principal a core for di Savaneta, door di Santa Cruz pa barionan pabou. Te hasta e hendenan di pabou di Brug cu tabata traha na Lago mester a usa e caminda door di Santa Cruz, esta door di Rooi Frances. Ta despues cu a traha e brug di Spaans Lagoen, e caminda principal a core for di San Nicolas, door di Savaneta, pa Playa.
E tempo’ey hopi yoncuman di Santa Cruz cu tabata namora na Savaneta mester a pasa na pia door di Rooi Frances anochi, debi cu no tabatin auto. Pa motibo di miedo, nan tabata forma un grupo pa pasa anochi door di Rooi Frances pa bay namora na Savaneta. Anto e pret tabata cu nan mester a sinta leu di e mosa.
E tempo’ey Savaneta no tabatin pastoor, ta un pastoor di Santa Cruz mester a bay Savaneta riba su cabay hunto cu dos ayudante riba nan burico pa bay haci misa na Savaneta. Un dia pastoor Murk a bay Sta. Cruz su so den kitrin y ora el a bolbe anochi el a perde caminda na Rooi Frances. (Kitrin tabata un wagen cu dos wiel grandi y un cabay tabata ranca.) El a haya su mes leu den e saliña di Balashi. Tabata algo masha straño, pasobra semper un cabay ta corda su caminda. E hendenan a bisa cu ta un spirito a dual e. Asina e pastoor a dicidi di cumpra un otro cabay pa Fls.150,00. Awendia ainda tin hende ta bisa cu Rooi Frances ta peligroso, specialmente den oranan di anochi, pasobra ta yen di spirito. E bieunan di: “E luga ta beyaco”.
Skirbi pa: Dufi Kock
Historiador y Escritor